«Τα γεγονότα μας υπενθυμίζουν σε κάθε βήμα, ότι δε βασιλεύουμε πάνω στη Φύση, όπως κάποιος που θα βρισκόταν έξω από αυτήν, κατακτητής που βασιλεύει πάνω σε ξένο λαό, αλλά ότι της ανήκομε με τη σάρκα μας, το αίμα μας, και το μυαλό μας…»
– ENGELS: Από την διαλεκτική της φύσης.
Η θάλασσα, πως έγινε έτσι η θάλασσα
……………………………………………………
Κι όμως ήταν γλυκό το κύμα
όπου έπεφτα παιδί και κολυμπούσα
κι ακόμη σαν ήμουν παλικάρι
καθώς έψαχνα σχήματα στα βότσαλα
γυρεύοντας ρυθμούς…
Γιώργος Σεφέρης
Μεγάλωσα στο Βέλγιο. Είχα την τύχη να ζω σε περιβάλλον με πολύ πράσινο, με δένδρα ψηλά, με την ανοιχτή πεδιάδα να είναι μέσα στον καθημερινό μας ορίζοντα. Η αλλαγή των εποχών συνδέθηκε μέσα μου με τα χρώματα των φύλλων, με τη μυρωδιά του ξύλου, με τη δροσιά του αέρα και τους θαυμάσιους περιπάτους στο δάσος.
Τώρα ζω στην Κρήτη. Τα κοντινά βουνά είναι «γυμνά» αλλά γεμάτα από μυρωδιές των θάμνων και της πληθώρας των βοτάνων. Η θάλασσα είναι τώρα ο καθημερινός μου ορίζοντας. Το μπλε της με αναζωογονεί και με ξεκουράζει. Είμαι μέρος της Φύσης και τη φέρω μέσα μου. Νοιώθω μετέωρος κάθε φορά που προσπαθώ να την υπερβώ. Ακούω την ανάσα της και μου προκαλεί απέραντη θλίψη και αμηχανία η καταστροφή που ο σύγχρονος άνθρωπος της προκαλεί. Οργίζομαι καθημερινά έτσι που νοιώθω όλο και πιο εύθραυστο το προστατευτικό κέλυφος που μας περιβάλλει. Το παρόν είναι που με κάνει να φοβούμαι και να τρομάζω για το μέλλον.
Το έργο μου δε θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστο. Χρησιμοποιώ κατ’ εξοχήν ανακυκλωμένα υλικά και φυσικές ύλες. Η δουλειά μου των τελευταίων χρόνων δεν χαρακτηρίζεται απλώς από αναφορές αλλά από εμμονές γύρω από τα θέματα οικολογίας, τους κινδύνους των μεταλλάξεων, την αλόγιστη διαχείριση των φυσικών πόρων, την καταστροφή της φυσικής ισορροπίας.
Η δική μου φωνή διαμαρτυρίας είναι το έργο μου.
Πού να ελπίσει κανείς πια σκέφτομαι! Ίσως μόνο στην αγάπη. Όποιος γνωρίσει τη Φύση, όπως γνωρίζει την αγάπη, δεν την αφήνει να χαθεί. Είναι ένα ζωντανό αγαπημένο σώμα και όχι μια ιδιόκτητη περιουσία προς εκμετάλλευση.
– Κώστας Παγωμένος
Τεχνοκριτικές
Με αφορμή την έκθεση : Και ο Καιρός στο …Μηδέν
«Από τα μέσα του 20ου αιώνα, η ανάπτυξη της ‘Περιβαλλοντικής τέχνης’ μίας μεγάλης οικογένειας ειδών εικαστικής έκφρασης οι οποίες παίρνουν τη μορφή παγκόσμιου κίνηματος επιταχύνεται. Στις διάφορες εκφάνσεις της ( Land art, Earth art , Eco art, Green art, και παρεμφερή ή αντιθετικά Process art, Arte Povera κλπ.). η Περιβαλλοντική Τέχνη, που ξεδιπλώνει στην ουσία, μέρη του διαλόγου του καλλιτέχνη με τη Φύση, έχει τις μορφοπλαστικές καταβολές της στην Αρ Νουβώ και στην Οργανική τέχνη, και τις ιδεολογικές αφετηρίες της στην επιστροφή στη Φύση, αλλά και την άρνηση προς την εκβιομηχάνιση, την αστικοποίηση προς τον υπερκαταναλωτισμό, την αισθητική του πλαστικού, κλπ.
Είναι σε αυτήν την ευρύτερη ‘οικογένεια’ καλλιτεχνικής έκφρασης, στην οποία εντάσσεται το πρόσφατο έργο του γλύπτη Κώστα Παγωμένου: Μεταπλάσεις όντων της βιόσφαιρας, ένας γλυπτικός μικρόκοσμος πολυποίκιλων έμβιων οργανισμών σε πιθανές ή φανταστικές μεταμορφώσεις, μέσα από τον οποίο ο γλύπτης ανιχνεύει τις ζωτικές δυνάμεις της ύπαρξης, τις αντιστάσεις της ζωτικής ενέργειας, τους μηχανισμούς επιβίωσης, προτείνοντας εντέλει την αφύπνιση για τη διαφύλαξη του ζωοποιού πυρήνα της ίδιας της ύπαρξης μας.»
Ντενίζ-Χλόη Αλεβίζου
Δρ. ιστορικός της τέχνης
ΕΚΘΕΣΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΠΑΓΩΜΕΝΟΥ
«Και ο Καιρός στο Μηδέν»
Βασιλική Αγ Μάρκου 18-29 Νοεμβρίου 2008
Αυτές τις μέρες φιλοξενείται στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εκθέσεις των τελευταίων μηνών. Ο γλύπτης Κώστας Παγωμένος, εκθέτει τον εαυτό του και τα έργα ταράσσοντας τα νερά του αστικού μας εφησυχασμού.
Τα γλυπτά και οι κατασκευές του ενσφηνώνουν και από ένα ηχηρό μήνυμα που αντιπαλεύει το αυτονόητο καλώντας μας σε εγρήγορση, επιστρατεύοντας όλες τις δημιουργικές μας ανησυχίες με σκοπό την ευαισθητοποίηση. «Αφύπνιση» φωνάζουν τα έργα του. «Σώστε τη φύση». Τη φύση, ως φυσικό περιβάλλον, τη φύση μέσα μας, την σχεδόν ανθρώπινη, την σχεδόν απάνθρωπη. Τα έργα του, σαν να μιλούν από μόνα τους, έχουν όνομα με το οποίο συστήνονται στον επισκέπτη, υπόσταση και όγκο.
Οι τρεις διαστάσεις φυλακίζονται από τον δημιουργό, ο οποίος, αφού πρώτα τις εξημερώσει, τις χρησιμοποιεί για να προδώσει νοήματα τόσα, όσα κι οι καμπύλες, οι γωνίες, οι χαρακιές και τα σμιλεύματα των έργων του.
Οι «Θαλάσσιοι οργανισμοί» του μεταλλάσσονται όσο τους κοιτάς αποκαλύπτοντας την αντίδραση της φύσης στην ανθρώπινη παρέμβαση, η «ευφορία» εγκλωβίζει τη ματιά μας μπροστά στη θέα ενός αλλιώτικου μέλλοντος, το «κάνε την επιλογή σου» μας αποκαλύπτει μια άλλη μορφή της σύγχρονης γέννας, η «εισβολή» διαπερνά τις συμβάσεις της καθημερινής βόλεψής μας και το «επίτευγμα» αποκαλύπτει τη μεταλλαγμένη εσωτερικότητα του σύγχρονου ανθρώπου.
Κι αυτά είναι μερικά μόνο από τα έργα της έκθεσης, που ξεπερνούν τη γλώσσα του δημιουργού και μιλούν μια ολότελα δική τους.
Επιστέγασμα όλων αυτών, το έργο « Ισορροπία». Η απόλυτη αίσθηση ισορροπίας, ως μήνυμα ελπίδας αυτή τη φορά. Ας είναι σε τεντωμένο σχοινί, ας είναι σε επικλινή δοκό, ας είναι υπό το καθεστώς μιας βαρύτητας, σχεδόν αδυσώπητης.
Μέχρι τις 29 του μηνός, οι επισκέπτες της Βασιλικής θα έχουν την ευκαιρία ν’ανακαλύψουν σε κάθε έκθεμα κι από μία προσωπική τους αλήθεια. Μια αλήθεια που περνώντας μέσα από τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, καταλήγει, τελικά, να αφορά το ίδιο το κοινωνικό σύνολο. Να πως μια προσωπική αλήθεια γίνεται συλλογική. Παραμένει όμως πάντα αλήθεια, να αποζητά, όπως κάθε ουσιαστική αλήθεια, την αποκάλυψη της.
Μετά το πέρας της ιδιαίτερης, όσο κι ενδιαφέρουσας αυτής έκθεσης, εκείνο που θα μείνει θα είναι το καλλιτεχνικό αυτονόητο; Ποιο είναι αυτό; Ενδοσκόπηση και τροφή για σκέψη. «Δουλειά για το σπίτι», δηλαδή. Κι αυτή είναι η επιτυχία του καλλιτέχνη! Να υπάρχει με τα έργα του, όταν δεν είναι πια εκεί. Γιατί απλά, είναι παντού. Να καταφέρνει να μας κάνει να μην κοιτούμε άλλο. Όχι γιατί όλα τα έχουμε δει, αλλά γιατί μέσα μας κοιτάξαμε.
Καλή θέαση.
Νικόλας Σμυρνάκης
Καθηγητής-Συγγραφέας
(Το κείμενο δημοσιεύτικε στην Ηρακλειώτικη εφημερίδα «Πατρίς» 26 Νοεμβρίου 2008)
Η Πόλη, η Τέχνη, Εμείς και…..Πάμε μια β’ολτα στο φεγγάρι !
Το φεγγάρι για τον Μάνο Χατζιδάκι ήταν κάτι μαγικό που, ο καθένας δεν θα μπορούσε να το δει, αν δεν το επιθυμούσε.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την πόλη μας. Ζούμε, αναπνέουμε, περπατάμε σ’αυτή, ωστόσο για να τη δούμε, δηλαδή να την νιώσουμε χρειάζεται και να το επιθυμούμε.
Ο Παντελής Πρεβελάκης, επέβαλε στον εαυτό του πολυετή απουσία από την γενέτειρά του για να γράψει το ωραιότερο βιβλίο που γράφτηκε ποτέ για το Ρέθυμνο, «Το Χρονικό μιας Πολιτείας» ώστε, η νοσταλγία να σβήσει οτιδήποτε τον πλήγωνε, αφήνοντας μόνο την ανάμνηση της εξαιρετικής ατμόσφαιρας των σημείων της πόλης μέσα από της μυρωδιές τους.
Τα σημεία, αυτά που αγαπάμε μένουν κλείστα μεταξύ, Portas Cuore,μικρού ενετικού λιμανιού του Παλαιόκαστρου [να θυμόμαστε πότε πότε την ονομασία της αρχαίας θωράκισης της Ρύθιμνα, πριν την κατακτήσουν οι Ενετοί, ξαναφτιάχτει το κάστρο και ονομαστεί απο τότε Fortezza], της μεγάλης μαγικής γειτονιάς δηλαδή που, όσο και αν προσπαθήσαμε να καταστρέψουμε, εμείς οι νεορεθύμνιοι,κάτι απομένει για να συναντούμε στην Αρκαδίου, το Μακρύ Στενό, τη Μανουήλ Βερνάδου, τη Χειμάρας.
Είναι το δικό μας φεγγάρι, η Πόλη μας,αν καταφέρουμε να τη δούμε μέσα απο την πολεμίστρα του προμαχώνα του Αγίου Παύλου, που λάμπει,και μετά μπαίνει στο καθαρτήριο και αστράφτει, μέσα απο το προμαχώνα του Αγίου Πνεύματος, όπως το βλέμμα απομονώνει το Κρητικό Πέλαγος, την ωραιότερη εικόνα που επιμένουμε ότι έχουμε δει, πολλοί από μας, που μπορεί και να μας έχει «αγγίξει» λίγο ο αέρας του νότου.
Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι, λοιπόν, στο ωραιότερο κομμάτι της πόλης που, θα ζήσει πρόσκαιρα με τέχνη.
Η ιδέα του Ηλία Ηλιάκη, να μπουν τα έργα στις βιτρίνες των μαγαζιών, με κινητοποίησε, παρά τις δυσκολίες του εγχειρήματος. Και επειδή οι φίλοι μας είναι οι καλύτεροι από όλους, αυτή η θετική ενέργεια που θα πνέει με το αεράκι από το Νοτιά στην πόλη, συνενώνει, την Πόλη, την Τέχνη, τον φίλο οργανωτή και τους φίλους καλλιτέχνες σε ένα καλό σκοπό.
Το δικαιούται εξ’ άλλου το Ρέθυμνο, από παράδοση. Είναι η πόλη που έχει δει από ιστορικά έργα του Γιάννη Μόραλη ή του Χατζηκυριάκου Γκίκα έως Malevitch, Tatlin, Popova και από εκεί την σύγχονη εικαστική δημιουργία των μουσείων του κόσμου, από την Marina Abramovic έως τον Robert Gober και από τον Γιώργο Λάππα ως την Mona Hatum.
Οι καλλιτέχνες, πρόθυμα έδωσαν το παρών στο κάλεσμα, Κρήτες και μη. Εξ’ άλλου όλοι, έχουν εκθέσει στο Ρέθυμνο αλλά και μετέχουν στην σημαντική συλλογή έργων της Πόλης μας.
Τι ζητά η τέχνη από εμάς τους Ρεθύμνιους? Να την δούμε σεβαστικά, μέσα στην καθημερινότητα μας, σαν αγωνία ζωής και έμβρυο γονιμοποιημένης σκέψης και όχι ιλουστρασιόν αντικείμενο διακόσμησης ενός status με life style εκδοχή που, θα μας υποτιμούσε εξ’ άλλου, κοντράροντας στην παράδοσή μας. Να της επιτρέψουμε, εκεί μπροστά μας, την ώρα που περπατάμε και την συναντάμε να θυμηθούμε ότι αυτό που βλέπουμε έχει να κάνει με την ζωή, δίχως τον νακισσισμό της ωραιοποίησης και την αυταπάτη της γαλήνης μιας αισθητικής απόλαυσης.
Δεν πρόκειται για αντικουλτούρα αλλά αρκετά από τα έργα διαθέτουν ένα underground πνεύμα που, διεκδικεί την αλλαγή της συνείδησης και την αντιπαράθεση με την αλλοτρίωση μιας ηττημένης κοινωνίας.
Ο Μάρκος Αρμάος, καταθέτει στην γλυπτική του μοντέρνου, η Σοφία Γιαλούση «υφαίνει» τη φόρμα με ετερόκλιτα υλικά, η Μαριγώ Κάσση αφήνει το φόρεμα γυμνό να κάνει τον διάλογό του δίχως τον άνθρωπο, η Μαρίνα Μαραβελάκη ονειρεύεται τις πόλεις που φτάνουν στον ουρανό, η Σοφία Πορταλάκη ζωγραφίζει την μνήμη των υφαντών της Κρήτης, ο Κώστας Παγωμένος αντιστέκεται υπερασπιζόμενος τις φόρμες της φύσης, η Άσπα Στασινοπούλου εγκλείει το συναίσθημα μέσα στο αιχμηρό πλέγμα, η Άννα Σκαρλάτου φωτογραφίζει το φευγαλέο πέταγμα του περιστεριού, ο Άγγελος Σκούρτης πρωχορεί στην κριτική μέσω του χιούμορ, η Ιωάννα Φιλίου οργανώνει το χώρο του τελάρου μέσα από το χρώμα-χώρο που εγκλωβίζει ένα παιδί.
Τέλος δύο καλλιτέχνες με video-art. Ο Αντώνης Χριστοδούλου, κάνει επίκαιρη την μνήμη των ταινιών του παλιού ελληνικού κινηματογράφου και η Πόπη Κρούσκα, χειρίζεται την πραγματικότητα της ειδησεογραφίας. Το έργο της με τους άστεγους έγινε ειδικά για την γιορτή στο Ρέθυμνο και την ελπίδα ευαισθητοποίησης, στις Άγιες τούτες μέρες.
Τους ευχαριστούμε όλους για την συμμετοχή και τον κόπο, για την δημιουργία της αποικίας της τέχνης στη σαγηνή μιας κατανάλωσης που, επιχειρεί να μπορεί να μιλά και για τον «άλλο» φιλοξενούμενο οικονομικό μετανάστη ή απλά αδύναμο να επιβιώσει.
Ένα ευέλικτο, ανοικτό μοντέλο με την σφραγίδα της τέχνης, δηλαδή εκείνων που ακόμη μπορούν να μιλούν για αξίες και όχι για οικονομικό κόστος.
Μαρία Μαραγκού
Κριτικός Τέχνης
Με αφορμή την έκθεση «Πιο κοντά, η Τέχνη για τον Άνθρωπο» Το κείμενο δημοσιεύτικε στο ημερολόγιο-λεύκωμα 2008 που εκδόθηκε απο τον Δήμο Ρεθύμνης.
“ΚΡΑΥΓΕΣ ΣΙΩΠΗΣ” 2010
Ο τόπος μας είναι κλειστός….Ο τόπος μας είμαστε εμείς, η σκέψη, η συνείδηση που ξαγρυπνά μεσ’τη σιωπή και την άσκηση.Η σιωπή που βρίσκει πάντα ένα τρόπο να μιλήσει, να φωνάξει, με η χωρίς λόγια, με η χωρίς ενοχές, ακόμα και με το στόμα ερμητικά κλειστό….
“Πολλαπλές αναφορές στη δυναμική του ήχου και της σιωπής στο έργο: Ο γλύπτης (εργαλείο -σφυρί) κατασιγάζει βίαια την πρωταρχική κραυγή του έμβιου όντος που όμως σαν άλλη Λερναία Ύδρα αναπτύσσει συνεχώς νέες οδούς (σάλπιγγες) μέσα από τις οποίες θα σαλπίζει την αρχέγονη κραυγή της ύπαρξης.
Σχολιάζεται η ανθρώπινη ενέργεια επιβολής σε υποταγή του κυττάρου σε Σιωπή. Καθώς όμως, ο Γλύπτης αναλαμβάνει εδώ το ρόλο της βίαιας καταστολής της αρχέγονης κραυγής, βιαστικά φράζοντας τις διεξόδους (αντι-δημιουργός), ο θεατής ταυτίζεται με το αναπτυσσόμενο κύτταρο-αυγό και προσδοκά, ελπίζει να μην ηττηθεί η ζωοποιός δύναμη,(προεκτάσεις-σάλπιγγες) του έμβιου όντος, προσμένοντας με αγωνία να ακούσει τελικά τον νικηφόρο -και για τούτο εκκωφαντικό- Ήχο της ζωής.”
Ντενίζ-Χλόη Αλεβίζου
Παρουσιάσεις και δημοσιεύσεις σε περιοδικά και εφημερίδες.
- 1996 ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 30
- 1997 ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 32
- 1997 ΚΡΗΤΗ ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 224 σελίδα 37
- 2002 ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 62
- 2006 Περιοδικό Π* (Πατρίς) ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 87
- 2006-2007 SKY MAGAZINE ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 3
- 2008 ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΤΡΙΣ 19 Ιανουαρίου. Αφιέρωμα.
- 2008 ΤΑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 5
Τοπικές Κρητικές εφημερίδες: Νέα Κρήτη, Πατρίς, Τόλμη, Μεσόγειος αλλά και σε αθηναϊκές εφημερίδες.